Destan Örnekleri, destanmilletleri derinden etkileyen tarihi ve sosyal olayları ele alarak anlatan ve çoğunlukla manzum şekilde yazılmış edebi eserlere 'destan' denir. Destanlar henüz aklın ve bilimin toplum hayatına tam anlamıyla hâkim olmadığı dönemlerde ortaya çıkmış sözlü bir edebiyat ürünüdür. Ayrıca destanlar efsanelerden sonra bilinmiş en eski edebiyat türleri arasında yer almışlardır.
Yunanca
espos sözcüğünden gelmektedir.
Destanlar; efsane, mitoloji, folklor ve tarihi ögeleri içermektedir. Destanlar bilge kişilerin hayatlarını, olaylarını konu alan hikâye ve toplumun ortak hayat görüşünü de yansıtır. Kişilerin vicdanlarını etkileyen ve yankılar uyandıran olaylar destan oluşumunda etkili olmuştur.
Destan Özellikleri Nelerdir?
- Destanlar bir ulusun özelliğini yansıtırlar.
- Destanlarda coşkulu söyleyiş hakimdir.
- Destanlar sosyal ve tarih olaylarından beslenir.
- Destanlar genellikle şiir şeklinde oluşmuştur.
- Yiğitlik, aşk, vatan sevgisi, ölüm gibi konular yer alır.
- Destan kahramanları olağanüstü özelliklere sahiptir.
Destan Oluşumu
Doğuş, Yayılma ve yazılış olarak destanlar üç safhadan oluşmaktadırlar. Doğuş safhasında önemli sosyal tarih ve kahramanlardan söz edilmiştir. Yayılma da ise olay ve kahramanlıklar bölgeden bölgeye sözlü yayılma yolu ile topluma yayılmıştır. Son olarak derleme yani yazıya geçirmek ise güçlü bir şairin derleyip manzum haline getirmesi ile oluşmaktadırlar.
Destan Türleri
İki türde ele alınmıştır bunlar; Doğal yani sözlü ve yapma yani edebi olarak ikiye ayrılır. Doğal destanlar yazının henüz bulunmadığı ve yaygınlaşmadığı zamanda kuşaktan kuşağa sözlü olarak anlatılan sonra yazıya geçirilen destanlardır. Yapma destanlarda ise şairin toplumu etkileyen olayı destanlara benzeterek yapmasıdır.
Destan Örnekleri
Bozkurt Destanı: Bozkurtlar Türklerin ilk ataları olarak bilinmektedirler. Bozkurt, bugün ki Türk milliyetçiliğinin sembolü olarak bilinmektedir. Bozkurt destanı ve Ergenekon destanı, Büyük Türk Destanının büyük bir parçasıdır.
Oğuz Kağan Destanı: Türk destanlarından olan Oğuz Kağan Destanı Hun Oğuz destanları grubunda yer almaktadır. Oğuz Kağan Destanının dört ayrı yazılışı vardır bunlar;
Farsça, Çağatayca ve Uygurca yazılışlarındaki Oğuz Kağan Destanı ise; Oğuz boyları, Türk dili, edebiyatı, folkloru, tarihi kültürü hakkında bilgi vermektedir. Destan Türklerin atası olarak bilinen Oğuz Kağanın hayatını anlatmaktadır.
Türeyiş Destanı: Bir Uygur destanı olarak bilinir. Büyük Türk İmparatorluğunu Göktürklerden devralan Uygur Türkleri Türeyiş Destanı ile soylarının vücut buluşunu anlatırken aynı zamanda da bütün Türk boylarında hâkim bir inanış olarak ortaya çıkan, soyun ilahi bir kaynağa bağlı olması fikrini bir kez daha belirmiş olmaktadırlar.
Köroğlu Destanı: Türk, Altay Anadolu ve Azeri efsanelerinde ve halk öykülerinde yer almış söylencesel bir kahramanın öyküsünün anlatıldığı bir destan türüdür.
Manas Destanı: Kırgızların mili destanıdır. Manas Destanı Mani dinini yaşayan Karahitaylar ile Müslüman Karahanlılar arasındaki mücadelede Kırgızların durumunu ve Manas adlı kişinin başından geçenleri anlatan bir destan türüdür.
Göç Destanı: Uygur Türklerine ait bir destandır. Uygur Türkleri yurtlarını nasıl bırakarak güneyden batıya göçlerini anlatmaktadır.
Şu Destanı: bu destanda Türklerin İskender ile mücadeleleri ve geriye çekilmeleri anlatılmaktadır.
Alp Er Tunga Destanı: Saka hakanı olarak bilinen Alp Er Tunga'nın İranlılarla yaptığı savaşlar anlatılmaktadır.
